Tipovi traume i torture

CRŽT je pružao pomoć osobama koje su bile žrtve torture koja je definisana konvencijom Ujedinjenih nacija protiv torture i drugih surovih, neljudskih ili ponizavajucih kazni ili postupaka, kao i osobama koje su preživele neku ratnu traumu.

Većina klijenata (oko 60%) koji su bili upućeni na psihijatrijski pregled bili su žrtve torture. Ostali su bili izbeglice ili IRL-a koji nisu pripadali kategoriji žrtava torture, ali koji su tražili pomoć zbog ozbiljnih psihijatrijskih i ostalih zdravstvenih problema prozrokovanih nekim drugim stresorom koji je povezan sa ratom ili posleratnim periodom ili oni čiji su članovi porodica bili žrtve torture.

Većina naših klijenata su osobe sa višestrukim traumama. Preko 60% su bili neposredne žrtve dok su najčešći ostali stresori bili izgnanstvo (oko 95%) i gubitak imovine (preko 70%), gubitak bliske osobe (preko 20%), ranjavanje u ratu (preko 10%), a uz to su iskusili i mnoge druge ratne traume.

Merenje stresora povezanih sa ratnim iskustvom, naročito iskustvom torture, kao i sistematsko prikupljanje i analiza tih podataka, su nužni aspekti za sveobuhvatnu evaluaciju psiholoških posledica torture. Metodološki problem merenja tipova torture u IAN Centru za rehabilitaciju žrtava torture (CRŽT) bio je prevladavanje kroz kreiranje posebnog upitnika koji pokriva 80 različitih oblika psihološkog, fizičkog i seksualnog zlostavljanja i maltretiranja.

U jednoj od IAN CRŽT istraživačkih studija, istraživanje je sprovođeno u grupi CRŽT klijenata koji su bili primljeni u Centar decembra 2002. Nakon isključivanja klijenata na osnovu raznih kriterijuma, varijabli i nedostatka podataka, analiza je uključivala ukupno 322 ispitanika CRŽT (269 muškaraca, 53 žene). Prosečna vrednost godina starosti ispitanika iznosi 47,33 godine (SD=11.99), a raspon je bio između 17 i 79 godina.

Od 322 ispitanika, od kojih su svi bili u zarobljeništvu tokom ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, samo 9 (2.8%) njih nije iskusilo nijedan oblik od 80 oblika torture navedenih u upitniku. Maksimalni iznos pozitivnih odgovora na pitanja o vrsti torture je bio 56 kod dva ispitanika. Prosečni broj pozitivnih odgovora bio je 22.44 (SD=13.48).

Najčešći oblici torture koje su prijavili ispitanici bile su drastične vrste policijske torture tokom ispitivanja. Preko 70 i 80 procenata ispitanika izjavilo je da su bili izloženi batinama, pretnjama, deprivaciji sna, ponižavanju, ucenama i lažnim optužbama.

Vrste torture koje smo označili terminom takođe nisu retke i njihova učestalost iznosi i do 20% u nekim slučajevima; to podrazumeva: , , . Drastični oblici psihološke torture () ili fizičke torture () pojavljuju se u 5% slučajeva.

Imajući na umu procenat žena (16.45%) u ispitanom uzorku oblici torture koji su češće upereni ka ženama su relativno učestali i pojavljuju se u prijavama od 2% do 19% ispitanika (seksualno ponižavanje i pretnje, dodirivanje genitalija, maltretiranje uz korišćenje izmeta, fotografisanje uz prisilno poziranje bez odeće, primoravanje slušanja ili gledanja seksualnog zlostavljanja drugih, silovanje, korišćenje životinja ili predmeta za seksualne svrhe, trudnoća kao posledica silovanja).

Više o ovom istaživanju možete pronaći na: https://www.ian.org.rs/arhiva/publikacije/tortura/srpski/06.pdf .

Drugi IAN-ov istraživački projekat se odnosi na grupu izbeglica koji su bili prisilno regrutovani u Srbiji 1995. To je specifična grupa korisnika IAN CRŽT zato što su nasilje koje su oni pretrpeli nad njima sprovodili njihovi sunarodnici u formi vojnog treninga. Kako biste saznali više o ovom obliku torture i posledicama iste posetite sledeći link: TORTURA ILI OBUKA? - TIPOVI TORTURE U GRUPI PRISILNO MOBILISANIH U SRBIJI 1995. (PDF file 323 KB)